Skip to content

Risicomanagement

Risicomanagement maakt integraal onderdeel uit van onze reguliere bedrijfsvoering. Hierbij wordt een evenwicht gezocht tussen duurzaamheid, sociale aspecten, de bedrijfsresultaten en de risicocapaciteit. Gezien onze maatschappelijke functie en de wijze van financiering van het openbaar vervoer in het algemeen, zijn wij terughoudend in het nemen van risico’s. 

In de management controlcyclus worden de risico’s met mogelijk strategische impact ieder jaar geïnventariseerd en per kwartaal geëvalueerd. Het directieteam en de auditcommissie worden periodiek over de mate van risicobeheersing geïnformeerd. 

Op een lager, operationeel niveau worden jaarlijks operationele en financiële doelstellingen afgestemd, zowel op bedrijfs- als afdelingsniveau. Periodiek wordt door de verantwoordelijke managers en directeuren over de realisatie van deze doelstellingen gerapporteerd, op basis waarvan eventueel bijsturing kan plaatsvinden. Tevens worden periodiek de risico’s met een financiële impact beoordeeld en wordt door de verantwoordelijke managers en directeuren periodiek over de voortgang gerapporteerd, als integraal onderdeel van de plannings- en controlcyclus. Bij het beoordelen van de risico’s schatten wij de waarschijnlijkheid van de gebeurtenis en de mogelijke financiële impact van een risico in. 

In 2021 zijn stappen gezet in het verder ontwikkelen en inbedden van risicomanagement binnen de RET. De processen voor het strategisch en tactisch risicomanagement zijn uitgewerkt, diverse awareness sessies hebben plaatsgevonden, de strategische risico’s en het nieuwe bedrijfsplan 2022 – 2024 zijn op elkaar afgestemd en er zijn vervolgstappen voor operationeel risicomanagement gezet. Daarnaast zijn de reguliere werkzaamheden, zoals de jaarlijkse risico-inventarisatie en de kwartaalevaluaties uitgevoerd. Verder is de opzet en werking van de interne risicobeheersing- en controle-systemen beoordeeld en zijn bevindingen vertaald naar een plan van aanpak voor 2022 en verder. Het plan van aanpak is besproken met het directieteam en de auditcommissie. In 2022 beoogt de RET aangescherpte focus en inzicht te geven over de risicobeheersing van de operationele en compliance risico’s.

Gedurende 2021 zijn geen significante tekortkomingen geconstateerd in de interne risicobeheersingsstructuur. Er is geen aanleiding om te concluderen dat de interne risicobeheersingssystemen niet naar behoren hebben gefunctioneerd.

Strategische risico’s 

Met betrokkenheid van managers en het directieteam zijn de strategische risico’s vastgesteld. In totaal zijn er 25 strategische risico’s onderkend, waarvan in tabel 1 de top vier is opgenomen. Ten opzichte van 2020 valt het strategisch risico ‘maatschappelijke en politieke eisen’ qua prioriteit niet meer in de top vier van strategische risico’s.  Het risico ‘in- en uitstroom en ziekteverzuim personeel’ is in 2021 gesplitst.

De geïnventariseerde strategische risico's en de bijbehorende beheersingsmaatregelen worden jaarlijks door de RvC behandeld. In onderstaande tabel zijn de vier strategische risico’s met de hoogste prioriteit opgenomen. 

Tabel 1: Strategische risico’s

Strategische risico’s

Omschrijving

Beheersmaatregel(en)

Ziekteverzuim personeel

RET-medewerkers zijn gemiddeld relatief oud. Leeftijd heeft een grote invloed op verminderd werkvermogen. De samenhang tussen werkvermogen en ziekteverzuim is sterk, medewerkers met een slecht werkvermogen verzuimen vaker. De huidige roosters en diensten vallen bij een aantal medewerkers zwaar. Het verzuimcijfer staat tevens onder druk als gevolg van corona.

Het initiatief ‘verhogen inzetbaarheid’ in het bedrijfsplan 2019 – 2021 heeft bijgedragen aan de beheersing van het risico. Voorbeelden:
Plannen verhogen inzetbaarheid;
Gezondheidscheck;
Voorwaarts rouleren;
Masterclass verhogen inzetbaarheid;
Uitbreiding capaciteit bedrijfsartsen.

ICT

 

Er is een toenemende behoefte van onze reizigers, onze opdrachtgever MRDH en onze interne organisatie aan een professionele ondersteuning op (datagedreven) digitaliseringsvraagstukken. De afhankelijkheid van Information Technology (IT) en Operational Technology (OT) wordt sterker.

Business en IT werken samen in de automatiseringsketen aan de professionalisering van de ICT-dienstverlening.

Uitbraak van een epidemie/ pandemie

 

Bij het uitbreken van een epidemie/pandemie is het risico dat medewerkers door ziekte uitvallen, waardoor de operatie in gevaar komt. Daarnaast is het risico dat de reizigersaantallen significant dalen en daarmee de kaartopbrengsten. 

 

De RET heeft een crisisteam en een draaiboek. Ook staat de RET in nauw contact met de GGD, Veiligheidsregio Rotterdam (VRR), gemeente Rotterdam, MRDH en de brancheorganisatie OVNL. Tevens zijn er diverse maatregelen getroffen om de werkplek veilig te maken en zijn maatregelen getroffen om het thuiswerken van kantoorpersoneel te faciliteren.

Verlieslatende concessie bus

De kans bestaat dat de RET langdurig de business case niet kan realiseren. Dit leidt tot langdurig verlies met impact op het voorzieningenniveau van de concessie en dalende klanttevredenheid.

De Taskforce Bus is opgericht met een taakstelling om het afdelingsresultaat van bus te verbeteren. Met de opdrachtgever (MRDH) is overeengekomen dat het rendabel maken en houden van de concessie bus in het herijkingsjaar 2022 wordt meegenomen.

Operationele risico’s 

Bij de inventarisatie van de strategische risico’s zijn tevens negen strategische risico’s vastgesteld die de operationele processen van de RET raken. De uitbraak van een epidemie/ pandemie wordt toegelicht bij de strategische risico’s. In tabel 2 zijn de strategische risico’s opgenomen die de operationele processen raken. 

Tabel 2: operationele risico's

Operationele risico’s

Omschrijving

Beheersmaatregel(en)

Vervoerscapaciteit

De bedreiging van het bereiken van de maximale vervoerscapaciteit is met name bij de metro een risico; het risico ontstaat dat reizigers niet vervoerd kunnen worden, daardoor alternatieve vervoerswijzen kiezen en dat als gevolg daarvan de beoogde reizigersgroei en klantwaardering stagneren.

Het doel van het initiatief ‘assets voor de toekomst’ is om met de regiopartners een passende investeringsagenda te ontwikkelen en uit te voeren die de vervoerscapaciteit het komend decennium aanpast aan de toenemende reizigersvraag.

Terrorisme

Dit betreft het risico op een terroristische aanslag op één of meerdere metrostations met langdurige uitval en veel slachtoffers tot gevolg.

De RET staat in nauw contact met de politie, het OM en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en heeft intern een Safety Board ingericht. Daarnaast heeft de RET diverse procedures die de gevolgen van een terroristische aanslag trachten te beperken.

Uitval Centrale Verkeersleiding

Bij uitval van de Centrale Verkeersleiding kunnen de bus en tram niet integraal en op afstand aangestuurd worden. De metro kan niet meer rijden (mag niet op zicht). De dienstregeling en veiligheid van personeel en reizigers kunnen hiermee in het gedrang komen.

Een volledig ingerichte en functioneel werkende uitwijklocatie voor de Centrale Verkeersleiding.

Duurzaamheid

Het te laat verduurzamen/ inves-teren, met kans op het niet behalen van afspraken met de opdracht-gever over transitiepad met een boete tot gevolg. Daarnaast zijn er ook kansen, bijvoorbeeld dat de klimaatdoelstellingen van de gemeenten bijdragen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de RET.

Het initiatief ‘duurzame organisatie’ draagt bij aan het verduurzamen van de organisatie. Voorbeelden:
Groen energiecontract;
Plaatsen van zonnepanelen;
Significante toename van uitstootvrije en energiezuinige voertuigen (zoals onze elektrische bussen) en infrasystemen;
Hergebruik van grondstoffen en materialen;
Sociaal betrokken bedrijfsvoering gericht op participatie in de samenleving.

Elektriciteits-tekorten

De beschikbaarheid van elektriciteit (netcapaciteit) en het niet inzetten op waterstof zijn een bedreiging.

De langetermijn-energiebehoefte afstemmen met de energieleverancier;
Continueren inzet van duurzame energiebronnen wind, zon, aardwarmte en water.

Sociale veiligheid-(sbeleving)

 

Er staat druk op het budget voor sociale veiligheid. Mede door corona is er bezuinigd op het budget voor sociale veiligheid. Door besparingen op veiligheid gaat mogelijk (langzaam) het veiligheidsgevoel van de reiziger omlaag.

Inzet van gedragsbeïnvloedingsmaatregelen (bijv. toezicht van de Centrale Verkeersleiding door middel van camera’s) als mede aangepast inzetmodel van conducteurs en Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s) om het veiligheidsgevoel van reizigers te verhogen.

Operational Excellence Techniek

Het doorvoeren van  operational excellence in infrastructuur en vloot, is een grote kans (langer in de vaart houden van de vloot, verlengen levensduur, verlagen operationele kosten) maar ook een bedreiging als de RET zich niet realiseert dat de klant mogelijk niet gebaat is bij het (te) lang operationeel houden van vervoersmiddelen. Verouderde vervoersmiddelen kunnen technologische en vervoersinnovatie tegenhouden. Het vinden van een balans tussen innovatie/ investeringen en operational excellence lijkt de grootste uitdaging.

Verbeterprogramma vlootprestaties (m.n. prestatie-, en capaciteitsmanagement);
Introductie van lean management bij de afdelingen infra- en vlootservices.

Vrijgaveproces van assets

Het onvoldoende volgen van de vrijgaveprocessen van assets kan leiden tot veiligheidsrisico's op de voertuigen met ongevallen en persoonlijk letsel tot gevolg. Gevolg kan ook zijn dat de RET aansprakelijk wordt gesteld voor nalatig onderhoud.

Bestaande procedures en werkwijzen doorlichten;
Op orde brengen personele bezetting;        Casuïstiek meenemen bij Zien, Handelen en Leren.
Opleidingsmatrices en plannen actualiseren;
Noodscenario / triageproces.

Frauderisico’s

De RET wil zowel een integere organisatie zijn, als een betrouwbare partner voor mobiliteit in onze regio. Uitgangspunt is de goede trouw van haar medewerkers, relaties en reizigers. Helaas is dit vertrouwen niet altijd gerechtvaardigd. Fraude is voor de RET een vorm van integriteitsschending. De RET verwacht van haar medewerkers dat zij integriteitsschendingen altijd voorkomen en tolereert geen enkele vorm van fraude.

Deze uitgangspunten zijn geformaliseerd in het RET-fraudebeleid. Het doel van dit beleid is het neerleggen van een kader als leidraad voor het juiste gedrag op het gebied van fraudebeheersing. De RET heeft een bedrijfscode met een klokkenluidersregeling, integriteit- en gedragscommissie, vertrouwenspersonen, screeningsprocedures en andere periodieke scans om fraude zoveel mogelijk te voorkomen of tijdig te signaleren. Het beleid geeft aan wat de RET onder fraude verstaat, hoe zij hiermee omgaat en hoe de verantwoordelijkheden in dit proces zijn geregeld. Daarnaast biedt het een concrete systematiek, waarmee het risico op fraude op een gedegen wijze wordt beoordeeld en een passende risicoreactie wordt gekozen.

Om frauderisico’s tijdig te signaleren wordt jaarlijks een frauderisico-analyse uitgevoerd waarbij een inschatting wordt gemaakt van de potentiële frauderisico’s, rekening houdend met bestaande beheersmaatregelen en het fraudebeleid. De frauderisico-analyse 2021 heeft geleid tot vijf ‘big’ frauderisico’s in de categorieën: opbrengstenverantwoording, hacking & cyberfraude en verduistering van voorraad. Dit betekent concreet dat de RET ten opzichte van 2020 drie ‘top’ risico's en zeven openstaande ‘big’ risico's gedurende 2021 naar een aanvaardbaar niveau heeft teruggebracht. Tevens zijn goede stappen gemaakt op het gebied van awareness en soft controls binnen de organisatie. Om de resterende risico’s naar een conform het fraudebeleid acceptabel niveau terug te brengen, zijn gedurende 2021 diverse actiehouders aangewezen. Zij zijn middels een plan van aanpak en concrete vervolgacties verantwoordelijk voor reductie van deze risico’s. De voortgang wordt periodiek gemonitord middels de kwartaalrapportage.

Financiële instrumenten en risicobeheersing

Het gebruik van financiële instrumenten hangt samen met de operationele activiteiten. Financiële instrumenten zijn beperkt tot liquide middelen, debiteuren- en overige vorderingen, crediteuren- en overige ortlopende schulden. Er wordt geen gebruik gemaakt van afgeleide financiële instrumenten.

Renterisico

De gebruiksvergoedingen die verschuldigd zijn aan RET Infrastructuur B.V. en RET Railgebonden Voertuigen B.V. voor het gebruik van infrastructuur en materieel omvatten de kapitaallasten, waaronder rentelasten. Infrastructuur en materieel zijn gefinancierd met langlopende financieringen met een vaste rente, derhalve is het renterisico beperkt.

Kredietrisico

Het maximale kredietrisico komt overeen met de in de balans opgenomen activa en betreft met name het bedrag aan vorderingen onder financiële vaste activa en vorderingen. Er zijn voorzieningen getroffen voor mogelijke oninbaarheid. In het verleden hebben op beperkte schaal afboekingen plaatsgevonden op vorderingen. Het kredietrisico wordt beperkt geacht en wordt beheerst door onder meer adequaat debiteurenbeheer.

Liquiditeitsrisico

Beheersing van het liquiditeitsrisico vindt plaats door te streven naar voldoende liquiditeitsbuffer en door zorg te dragen voor voldoende cashflow. Beheersing van de cashflow vindt plaats door strikt cashflowmanagement, door het plannen van nieuwe investeringen, alsmede door actief management van het werkkapitaal. RET N.V. heeft een rekening-courantpositie met verbonden partijen met trekkingsrecht bij de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, waardoor er toegang is tot kapitaal. Op deze manier is de continuïteit van de vennootschap gewaarborgd.

Het liquiditeitsrisico op lange termijn wordt gevormd door de mate van zekerheid dat RET over een termijn langer dan 1 jaar aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen. De reguliere operatie kan worden gefinancierd vanuit de exploitatiebijdragen, steun van het Rijk en besparingsmaatregelen. Het liquiditeitsrisico bestaat uit voorfinanciering van projecten en investeringen. Wij monitoren de impact van investeringsbegrotingen op de verwachte cashflow positie. Naast het herfinancieren van onze onderhanden projecten is financiering nodig bij het vervangen van de bussen voor de nieuwe concessie Bus.

Valutarisico

Er worden geen transacties gedaan in buitenlandse valuta. Derhalve wordt geen valutarisico gelopen.